ردیابی وب: چه کسانی بر فعالیت کاربران در وب نظارت دارند؟

ردیابی وب (Web-tracking) و یا ردیابی کاربران در وب به بخش جدایی ناپذیر فعالیت‌های آنلاین تبدیل شده است. فعالیت‌هایی همچون وبگردی در رسانه‌های اجتماعی، بازی‌های ویدیویی، خرید یا صرفا خواندن اخبار، همگی به طور بی سر و صدا توسط سیستم‌های ردیابی وب، نظارت می‌شوند.

ما در این مقاله با استناد به داده‌های کسپرسکی، انواع مختلف ردیاب‌های وب و گزارش‌های دقیق سالانه شامل آمار منطقه‌ای و سازمانی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

ردیابی وب چیست؟

ردیابی وب؛ فرآیند جمع آوری، ذخیره و آنالیز داده‌ها در مورد فعالیت‌های کاربر اینترنتی می‌باشد. این داده‌ها ممکن است شامل اطلاعات مختلفی مانند دموگرافی (جمعیت شناسی) کاربر، سایت‌هایی که مورد بازدید قرار گرفته‌اند و میزان زمانی که کاربر در این سایت‌ها صرف کرده است، همچنین تعامل با سایت (از جمله کلیک‌ها، اسکرول و موقعیت ماوس در صفحه وب برای ایجاد هیت مپ (Heat Map) و غیره) باشد.

هدف اصلی ردیابی وب، درک بهتر رفتار، ترجیحات و علایق کاربر است که به این منظور شرکت‌ها اجازه دارند به شخصی سازی تجربیات، افزایش تعامل با کاربر، ارائه تبلیغات مرتبط و اندازه گیری اثر بخشی سرویس‌های وب بپردازند.

انواع ردیاب‌های وب

کسپرسکی، سیستم های ردیابی وب را بسته به متدها و فناوری‌های مورد استفاده به چند دسته تقسیم کرده است.

کوکی‌ها

کوکی‌ها؛ فایل‌های متنی کوچکی هستند که توسط مرورگر وب در دستگاه کاربر ذخیره می‌شوند. کوکی‌ها حاوی داده‌هایی در مورد بازدید کاربر از یک صفحه خاص مانند اطلاعات ورود به سیستم، تنظیمات برگزیده و شناسه‌های ردیابی (Tracking ID) هستند.

با وجود تعهد قابل ستایش برای تقویت حفاظت از حریم خصوصی آنلاین (به ویژه از طریق پروژه Privacy Sandbox گوگل) اما به نظر می‌رسد که کوکی‌های شخص ثالث تا مدت‌ها منسوخ نمی‌شوند. درست زمانی که محققان کسپرسکی در حال تجزیه و تحلیل داده‌های این گزارش بودند، آنتونیو چاوز، نایب رئیس Privacy Sandbox، بازبینی طرح حذف تدریجی استفاده از کوکی‌های شخص ثالث را اعلام کرد.

وب بیکن‌ها (Web Beacon)

وب بیکن‌ها؛ به عنوان باگ‌های وب و پیکسل‌های ردیابی شناخته می‌شوند و تصاویر شفافی هستند (بیشترخطوط شفاف یا تصاویر پیکسلی 1در 1) که معمولا از طریق یک رشته جستجو، داده‌های مختلف کاربر را ارسال می‌کنند. وب بیکن‌ها، هنگام دسترسی کاربر به محتوا، داده‌ها را به سرور ارسال می‌کنند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهند تا تعامل کاربر با صفحه را بدون اقدام اضافی او، ردیابی کنند.

ردیابی رسانه‌های اجتماعی

بسیاری از وب سایت‌ها دارای گزینه اشتراک گذاری رسانه‌های اجتماعی هستند که اشتراگ گذاری محتوا را برای کاربران آسان می‌کنند. این گزینه اغلب مجهز به قابلیت ردیابی است که به شبکه‌های اجتماعی اجازه می‌دهد تا اطلاعات مربوط به فعالیت کاربر را حتی اگر مستقیما با شبکه اجتماعی تعامل نداشته باشد، جمع آوری کنند.

آنالیز وب

سرویس‌هایی مانند گوگل آنالیتیکس (Google Analytics)، داده‌های گسترده‌ای را درمورد فعالیت کاربر در وب سایت‌ها جمع آوری می‌کنند. این ابزارها معیارهای مختلفی از جمله بازدید از صفحه، نرخ پرش (Bounce Rate)، نرخ تبدیل (Conversion Rate)، اطلاعاتی در مورد رفتار کاربر و بهینه‌سازی عملکرد سایت را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند.

انگشت نگاری

انگشت نگاری دستگاه، یک متد ردیابی است که اطلاعات مربوط به پیکربندی دستگاه و مرورگر کاربر، مانند وضوح صفحه، سیستم عامل، پلاگین‌های نصب شده و زبان مرورگر را جمع آوری می‌کند. از این رو، یک “اثرانگشت” منحصر به فرد ایجاد می‌شود که می‌تواند برای شناسایی کاربر درحین وبگردی حتی بدون استفاده از کوکی‌ها کاربرد داشته باشد.

نحوه جمع آوری آمار

محققان آزمایشگاه کسپرسکی برای این گزارش از آمارهای ناشناس جمع آوری شده از جولای 2023 تا ژوئن 2024، شامل کامپوننت Do Not Track (DNT)  «ردیابی نکنید» استفاده کرده‌اند. این کامپوننت از بارگیری عناصر ردیابی که فعالیت کاربر را در وب سایت‌ها دنبال می‌کند، ممانعت به عمل می‌آورد.

این آمار شامل داده‌های ناشناس است که به طور داوطلبانه توسط کاربران ارائه شده است. حتی با تجربه‌ترین کاربران اغلب ویژگی‌ DNT و ویژگی حالت ناشناس (incognito mode) لوکال ارائه شده توسط همه مرورگرهای محبوب را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند.

حالت ناشناس در مرورگر تضمین می‌کند که تمامی داده‌ها (سابقه وبگردی، کوکی‌ها و غیره) پس از بسته شدن پنجره‌ها پاک می‌شوند. با این حال، از ردیابی وب و جمع آوری داده‌های کاربران و ناشناس ماندن آن‌ها در مقابل ISPها جلوگیری نمی‌کند، همچنین از کاربر دربرابر ابزارهای تبلیغاتی مزاحم یا جاسوس افزارهایی که می توانند آن‌ها را ردیابی کنند، کریپتو ماینرها یا بدافزارهای خطرناک‌تر محافظت به عمل نمی‌آورند.

کامپوننت DNT، بیش از ۳۸ میلیارد بار (38,725,551,855) در طول سال فعال شده است. محققان کسپرسکی لیستی از 25 سرویس ردیابی را تهیه کرده‌اند که DNT آن‌ها را به طور مکرر بین 9 منطقه و برخی کشورهای خاص شناسایی کرده است.

تعداد کل تشخیص‌های DNT که در تمام 25 سرویس ردیابی فعال شده است، 100 درصد در نظر گرفته شده است. کامپوننت DNT در تمام راهکارهای امنیتی آزمایشگاه کسپرسکی گنجانده شده است، البته به طور پیش فرض غیرفعال می‌باشد.

غول‌های ردیاب در سطح جهانی

محققان در تمام 25 منطقه برتر (TOP25) در نظرگرفته شده، هشت سیستم ردیابی پرتکرار را شناسایی کرده‌اند. چهار سیستم از این هشت مورد، متعلق به گوگل می‌باشد.

محققان همچنین دو سیستم ردیابی دیگر را که تقریبا تمام مناطق را در بر می‌گیرند و متعلق به مایکروسافت و نیو رلیک (New Relic) می‌باشند را مورد بررسی قرار دادند. علاوه بر این دو سیستم دیگر یعنی Criteo و Facebook Custom Audiences نیز به لیست 25 منطقه برتر اضافه شدند که در مقالات قبلی مورد بررسی قرارگرفته‌اند.

گوگل (Google)

گوگل چندین سیستم ردیابی در حوزه‌های مختلف دارد اما اغلب با حوزه‌های بازاریابی، تبلیغات و سایر حوزه‌هایی که شامل جمع آوری، آنالیز و تفسیر داده‌های کاربر می شوند، همپوشانی دارند.

Google Display &Video 360 ابزاری برای مدیریت کمپین‌های تبلیغاتی است. ردیاب‌های آن، فعالیت‌های مرتبط با تبلیغات (کلیک‌ها، پارامترهای فنی تبلیغات و غیره) را دنبال می‌کنند. ردیاب‌های Google Display &Video 360 بیشترین سهم را در میان 25 سیستم برتر آسیا دریافت کرده‌اند. سهم این ردیاب‌ها در جنوب آسیا ۲۵.۴۷ درصد و در شرق آسیا ۲۴.۴۵ درصد می‌باشد.