وضعیت جاسوس افزار Stalkerware در سال ۲۰۲۳

گزارش سالیانه کسپرسکی از وضعیت  Stalkerware با هدف کمک به آگاهی و درک بهتر از نحوه تأثیرگذاری این جاسوس افزار بر مردم در سراسر جهان توسط مهاجمان سایبری است. Stalkerware، نرم افزار مانیتورینگ یا جاسوس افزاری است که برای اهداف سایبری استفاده می‌شود و یک نرم افزار تجاری در دسترس عموم است که می تواند به طور مخفیانه بر روی دستگاه های تلفن هوشمند نصب گردد و عامل تهدید را قادر می‌‌سازد تا بر زندگی خصوصی افراد، بدون اطلاع آنها نظارت کند. Stalkerware جهت نصب، نیاز به دسترسی فیزیکی دارد، اما گزارش کسپرسکی همچنین طیف وسیعی از فناوری های راه دور که می‌توانند برای اهداف مجرمانه مورد استفاده قرار گیرند را بررسی می‌کند.

stalkerware پس از نصب، دسترسی به گوشی هوشمند را از هر نقطه ممکن می کند. عامل تهدید نه تنها می تواند با نظارت بر فعالیت های قربانی حریم خصوصی وی را نقض کند، بلکه می تواند از این نرم افزار جهت دسترسی به حجم عظیمی از داده های شخصی بهره جوید. بسته به نرم‌ افزاری که قربانی استفاده می ‌کند، عوامل تهدید خواهند توانست هر اطلاعاتی را از موقعیت مکانی دستگاه گرفته تا پیام ‌های متنی، چت‌ های رسانه ‌های اجتماعی، عکس ‌ها، تاریخچه مرورگر و موارد دیگر را کنترل کنند. از آنجایی که stalkerware در پس ‌زمینه دستگاه فعالیت می‌‌کند، اغلب قربانیان کاملاً از اینکه عملکرد آنها مانیتور می‌شود، غافل هستند.

استفاده از نرم افزارهای stalkerware در اکثر کشورهای جهان، در حال حاضر ممنوع نیست، اما نصب اپلیکیشن مانیتورینگ بر روی گوشی هوشمند دیگران بدون رضایت او غیرقانونی می‌باشد و پیگرد قانونی دارد. با این حال، این کاربر است که مسئول شناخته می‌شود و نه توسعه دهنده.

stalkerware همراه با سایر فناوری ‌های مرتبط، یکی از عناصر سوء استفاده از فناوری است و اغلب از آن سوء استفاده می‌‌شود. از آنجایی که این جنبه سایبری یک مشکل واقعی و گسترده ‌تر است، کسپرسکی با کارشناسان و سازمان ‌های مرتبط در زمینه ایمن سازی فضای سایبری، از خدمات حمایت از قربانیان و شناسایی برنامه‌ های مجرمانه گرفته تا تحقیقات و همکاری سازمان‌ های دولتی، برای به اشتراک گذاشتن دانسته ها با متخصصان و پشتیبانی از قربانیان کار می‌‌کند.

درباره stalkerware

محصولات Stalkerware معمولاً به عنوان برنامه‌های قانونی ضد سرقت یا کنترل والدین برای تلفن ‌های هوشمند، تبلت ‌ها و رایانه ‌ها به بازار عرضه می ‌شوند، اما در واقعیت، آنها چیزی بسیار متفاوت هستند. این برنامه ‌ها بدون اطلاع یا رضایت کاربری که ردیابی می‌‌شود نصب شده ‌اند، مخفیانه عمل می ‌کنند و ابزاری را برای مهاجم فراهم می ‌آورند تا بتواند بر زندگی قربانی کنترل داشته باشد. Stalkerware در لیست برنامه های نصب شده در پیکربندی تلفن ظاهر نمی‌شود. از این رو، تشخیص آنها را دشوارتر خواهد بود. قابلیت‌های Stalkerware بسته به برنامه کاربردی و اینکه آیا برای آنها پول پرداخت شده و یا به صورت رایگان دانلود شده است، متفاوت می‌باشد.

برخی از رایج ترین توابع موجود در stalkerware به شرح زیر است:

• پنهان کردن آیکون برنامه
• خواندن SMS، MMS و گزارش تماس
• دریافت لیست مخاطبین
• ردیابی موقعیت جغرافیایی
• پیگیری رویدادهای تقویم
• خواندن پیام‌‌های سرویس ‌های پیام‌رسان فوری و شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند Facebook، WhatsApp، Signal، Telegram، Viber، Instagram، Skype، Google Chat، Line، Kik، WeChat، Tinder، IMO، Gmail، Tango، SnapChat، Hike، TikTok، Kwai، Badoo، BBM، TextMe، Tumblr، Reddit و غیره.
• مشاهده عکس ها و تصاویر از گالری تصاویر دستگاه موبایل
• گرفتن اسکرین شات
• عکس گرفتن با دوربین جلو (سلفی)

آیا دستگاه‌ های سیستم‌ عامل اندروید و iOS به یک اندازه تحت تأثیر stalkerware قرار می‌گیرند؟

برنامه‌های stalkerware بر خلاف بدافزارها، در دستگاه‌های ios (آیفون) بسیار کمتر از دستگاه‌های اندرویدی است و علت آن نیز ماهیت اختصاصی و بسته  و محدود iOS می‌باشد. مهاجم برای نصب چنین برنامه‌ای و دادن مجوزهای کافی به آن به منظور نظارت بر فعالیت‌های قربانی، می‌بایست دستگاه آیفون را « jailbreak» (جیلبریک) کند که به این سادگی نیست و نیاز به دسترسی فیزیکی مستقیم به دستگاه دارد. کاربران آیفون با این وجود که از مانیتورینگ واهمه دارند می بایست همیشه مراقب دستگاه خود باشند. همچنین عوامل تهدید ممکن است یک آیفون جدید را برای نصب stalkerware جیلبریک کنند و سپس آن را به قربانی تحویل دهند.

داده های برجسته سال 2023

• ۳۱,۰۳۱ کاربر منحصر به فرد در مجموع در سال 2023، تحت تأثیر نرم افزارهای stalkerware قرار گرفتند که نسبت به آمار سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است (۲۹,۳۱۲).
• شبکه امنیتی کسپرسکی فاش کرد که نرم افزارهای stalkerware بیشتر در روسیه، برزیل و هند مورد استفاده قرار می‌گیرند و این بدافزار همچنان یک مشکل جهانی است و بیشترین تعداد کاربران آسیب دیده در کشورهای زیر مشاهده شده‌اند:
  • آلمان، فرانسه و بریتانیا (اروپا)
  • ایران، ترکیه و یمن (خاورمیانه و آفریقا)
  • هند، اندونزی و فیلیپین (آسیا و اقیانوسیه)
  • برزیل، مکزیک و کلمبیا (آمریکای لاتین)
  • ایالات متحده آمریکا (آمریکای شمالی)
  • روسیه، بلاروس و قزاقستان (اروپای شرقی به استثنای کشورهای اتحادیه اروپا، روسیه و آسیای مرکزی)

• TrackView محبوب ترین برنامه نرم افزاری stalkerware در سطح جهانی، با ۴,۰۴۹ کاربر آسیب دیده مشاهده شده است.
• ۲۳ درصد از مردم در سراسر جهان اعلام نمودند که با نوعی از تعقیب آنلاین از سوی شخصی مواجه شده‌اند که به تازگی با وی ملاقات کرده بودند.

روندهای سال ۲۰۲۳ مشاهده شده توسط کسپرسکی

متدشناسی

داده های این گزارش از آمار تجمیع تهدیدات به‌ دست‌ آمده که از شبکه امنیتی کسپرسکی اتخاذ شده است و به پردازش جریان داده ‌های مرتبط با امنیت سایبری از میلیون ‌ها شرکت‌ کننده داوطلب ناشناس در سراسر جهان اختصاص دارد. داده های مصرف کننده نرم افزار های امنیتی موبایل کسپرسکی بر اساس معیارهای شناسایی ائتلاف علیه stalkerware برای محاسبه آمار، مورد بررسی قرار گرفتند. این بدان معناست که این تعداد از کاربران آسیب دیده تنها توسط نرم افزارهای stalkerware مورد هدف قرار گرفته‌اند. سایر انواع برنامه ‌های مانیتورینگ یا جاسوس ‌افزار که خارج از تعریف ائتلاف هستند، در آمارهای موجود در اینجا گنجانده نشده‌‌اند.

آمارها، منعکس کننده تعداد کاربران منحصر به فرد تلفن همراه است که تحت تأثیر نرم افزارهای stalkerware قرار گرفته‌اند و با تعداد کل شناسایی ها متفاوت می‌باشد. تعداد شناسایی‌ها می‌تواند بیشتر باشد، چرا که اگر پس از دریافت اعلان، برنامه حذف نگردد، ممکن است چندین بار در دستگاه متعلق به یک کاربر منحصر به فرد شناسایی شود. سازمان‌ های حمایتی اغلب توصیه می ‌کنند که قربانیان از حذف ابزارهای مخرب خودداری کنند تا به عوامل تهدید هشدار داده نشود.

آمار در نهایت، فقط تعداد کاربران موبایل نرم افزار های امنیتی کسپرسکی را منعکس می کند. برخی از کاربران ممکن است نرم افزار های امنیت سایبری دیگری را بر روی دستگاه های خود نصب کرده باشند، در حالی که برخی دیگر هیچ نرم افزاری ندارند.

ارقام تشخیص جهانی: کاربران آسیب دیده

کسپرسکی با استفاده از آمارهای جهانی و منطقه‌ای توانسته است داده‌های جمع آوری شده در سال ۲۰۲۳ را با چهار سال گذشته مقایسه کند. در مجموع ۳۱,۰۳۱ کاربر منحصر به فرد در سال 2023، تحت تأثیر نرم افزار stalkerware قرار گرفته‌اند که این تعداد نسبت به سال 2022 افزایش یافته است (۲۹,۳۱۲ کاربر منحصر به فرد). نمودار زیر نشان می دهد که چگونه این عدد از سال ۲۰۱۸ سال به سال تغییر کرده است.